Ja maar daar hebben wíj toch niets aan?
Ja maar ik heb hier geen zin in!
Ja maar ik heb hier geen tijd voor.
Ja maar dit kost ons allemaal lestijd…
Ja maar ik heb veel andere dingen te doen!
Op de vooravond van een studiemiddag hoor je altijd deze geluiden in de medewerkerskamer. Wel toevallig dat deze middag er een Ja-Maar voorstelling gepland stond, waarbij wij dus gingen leren om “ja maar” om te denken in “ja en”. Het klinkt alsof je dan alleen maar één woordje verandert maar er schuilt een hele andere gedachtegang of zelfs bijna filosofie achter.
Zoals Steye van Dam (acteur en presentator van de show, @steyevandam) ons vertelde:
“Het gaat om de wereld achter de woorden!”
Wij, docenten, werken veel met woorden en zijn bijna de hele dag bezig met keuzes. Kiezen hoe je op een leerling reageert of op een mail van een collega of op een (wellicht wel boze) ouder. Hierbij hebben we te maken met veel verschillende karakters die allemaal een eigen voorkeur hebben voor een gewenste reactie van ons.
De ene leerling reageert er goed op om op boze, strenge toon toegesproken te worden, terwijl een andere leerling hier juist bang van kan worden. Keuzes dus. Wat ik meegenomen heb van de Ja-Maar show (behalve een boekje op het einde) is dat wij ons moeten aanpassen aan de ander en niet altijd maar de ander moeten (willen) veranderen. Iemand die op een afstandje van je het gesprek begint hoeft niet dichterbij te gaan staan, dan moet jij die afstand ook niet gaan verkleinen, dit heeft blijkbaar zijn voorkeur. Iemand die zacht praat hoeft niet harder te praten, zacht praten straalt toch ook weer rust uit?
Docenten kijken vaak naar wat er niet is en naar wat er eigenlijk wel had moeten zijn, volgens de docent. Er is bijvoorbeeld onvoldoende tijd om maatwerk te leveren aan leerlingen, er zouden dus kleinere klassen moeten zijn waardoor je meer tijd per leerling hebt (en dan hebben we het nog niet eens over de benodigde middelen…). Zoals een collega van mij omschreef: “docenten klagen alleen maar, meer dan in andere beroepsgroepen!” Tja… Wat moeten wij hier dan mee? En moeten wij hier eigenlijk wel iets mee? Hoe we dit dan moeten omdenken, ik weet het niet want ik heb het ook nog niet helemaal in de vingers. Het was slechts een twee uur durende show, toch eerst nog een paar boeken aanschaffen en klein beginnen. In de klas bijvoorbeeld. Wellicht kunnen we later grote dingen omdenken, maar misschien ook wel niet.
De meeste mensen doen aan vastdenken (van een probleem een ramp maken) en aan contrasteren (het tegenovergestelde doen van wat gevraagd of nodig is) en hier wil deze show ze bewust van maken. Alleen bewust maken en ze niet veranderen? Ja! Steye: “Mensen vinden veranderd worden helemaal niet leuk, terwijl ze uit zichzelf veranderen heel erg leuk vinden!” Dit is nou net een pijnpunt in het onderwijs. Kijk maar naar alle (docenten)reacties op de laatste beslissingen van staatssecretaris van onderwijs, Sander Dekker. Ze worden woest van de verplichte controles en veranderingen. Is dit omdat ze niet willen veranderen? Nee, veel docenten willen ook verandering maar…?
Door controles op te leggen (verplicht aanpakken van pesten of beoordelen op basis van CITO-scores bijvoorbeeld) zijn de minister en staatssecretaris juist bezig met een vastdenkpatroon in stand houden. Denk je dat er een docent is die niet tegen pesten is maar wel tegen een pestprotocol? Ik denk het niet! We willen niet teveel gecontroleerd worden (denk aan de ophef rond Finse onderwijssysteem) maar we willen ook wel zelf veranderen. Lastig om hierin balans te vinden.
De studiemiddag is sowieso voor alle Ja-maar-ers meegevallen want waar zij allemaal bang voor waren was alleen maar een grap in de show:
“En nu gaan wij uiteen om als expertgroepen een flap van de flipover te beschrijven, dan komen we bij elkaar en delen deze resultaten om deze op een grote flap van de flipover te schrijven deze rollen we dan op, we zoeken een stoffige archiefkast leggen de opgerolde flap hierop en kijken er nooit meer naar om, want dáár hebben we wat aan!”
Wat ga ik proberen te doen (ik kan natuurlijk anderen niet dezelfde verandering opleggen) na deze studiemiddag? Maak van een probleem een mogelijkheid, denk het om! Hoe? Simpel. Door te kijken naar wat er is en wat er zou kunnen zijn. Van een gebrek een talent maken.
Klinkt toch mooi? En ach… Anders hadden we toch gewoon een gezellige middag samen? Heb je er op jouw manier toch iets aan gehad.
Ps. Mijn excuses als ik mij in dit stuk ook aan vastdenken schuldig heb gemaakt!